صندلی ایران در حکمرانی فضای مجازی - وبلاگ لوئیس

به گزارش وبلاگ لوئیس، یک پژوهشگر فضای مجازی گفت: اگر به سمت توسعه پلتفرم های بومی حرکت نکنیم تا چندسال آینده با وجود اینترنت بدون مرز و فناوریهای نسل آینده موبایل نمی توانیم حرفی برای حکمرانی در فضای مجازی بزنیم.

محمدحسین کاشی با اشاره به موضوع حکمرانی در فضای مجازی و لزوم پرداختن کشور به این مفهوم گفت: حکمرانی در اصطلاح به سیستمی برای مدیریت یک پدیده در بالاترین سطح ممکن گفته می گردد که بتوان روی یک محیط با بالاترین مکان و ابزار مدیریت، بالاترین احاطه و تسلط را داشت؛ با این مفهوم ما در کشور روشی در لایه کلان به نام حکمرانی در فضای مجازی نداریم و به دلیل آنکه در این فضا تسلطی روی محتوا، ابزارها و پلتفرم ها نداشته و نداریم، نمی توانیم فضای مجازی مان را با هر مدلی مدیریت کنیم و نمی توانیم بگوییم که در این حوزه حکمرانی انجام می گردد.

صندلی ایران در حکمرانی فضای مجازی

این پژوهشگر فضای مجازی گفت: برخورد کشورها در مقوله حکمرانی در فضای مجازی را می توان در 3 دسته بندی تعریف کرد؛ دسته اول شامل کشورهایی می گردد که در لایه حکمرانی کلان جهان فعالیت می نمایند و تقریبا روی ابزارها، محتوا و پلتفرم ها تسلط کامل دارند. کشورهایی مانند امریکا، بخشی از کشورهای اتحادیه اروپا و حتی به تازگی چین و شاید روسیه در این رده بندی قرار می گیرند؛ این کشورها به دلایل مختلف در مرز دانش فراوری تجهیزات، سخت افزارها و نرم افزارهای کلان مدیریت فضای مجازی هستند.

کاشی افزود: دسته دوم کشورهایی هستند که به دلایل مختلف با کشورهایی که در این فضا حکمرانی می نمایند ارتباط نزدیک دارند؛ این ارتباط ممکن است تجاری، فرهنگی و یا سیاسی باشد؛ به همین دلیل این کشورها خود به صورت مستقل حکمرانی در فضای مجازی ندارند و سیاستهایشان تابعی از سیاست های کشورهای دسته اول است. در این دسته بندی می توان بعضی کشورهای شرق آسیا مثل کره جنوبی و ژاپن را قرار داد. البته این کشورها در بعضی حوزه های حکمرانی حرف برای گفتن دارند. در اروپا نیز اغلب کشورها در این لایه قرار می گیرند که با دسته اول در ارتباط هستند مانند اسپانیا، پرتقال و فرانسه؛ در آمریکای لاتین نیز کشورهای بسیاری از دسته اول تبعیت می نمایند.

این پژوهشگر فناوری اطلاعات ادامه داد: در این دسته بندی، کشورهایی شامل دسته سوم می شوند که برخوردشان در فضای مجازی مانند دسته دوم نیست، اما خودشان هم سیاست واحدی در این حوزه ندارند و نمی توانند حکمرانی نمایند. این کشورها در بعضی موارد روینمودهای منفعلانه به کار می گیرند و فضا را کاملا رها می نمایند و در بعضی موارد نیز روینمودهای سلبی را برمی گزینند و جلوی ورود و استفاده از سرویس و تکنولوژی را می گیرند.

وی تاکید نمود: البته دسته چهارمی نیز وجود دارد که مفهوم فضای مجازی برایشان هنوز به صورت کامل جدی نیست و این حوزه را جزء زندگی شان در نظر نگرفته اند و به همین دلیل در این دسته بندی نمی گنجند. می توان بعضی کشورهای افریقایی و بعضی کشورهای منطقه آسیای میانه را که دارای دغدغه های متعدد بسیاری هستند در این رده بندی جای داد.

کاشی گفت: کشور ما تقریبا در دسته سوم این طبقه بندی قرار گرفته است و در بعضی موارد هم ممکن است به دلیل مصرف نماینده بودن به حالت دوم نزدیک گردد. چرا که یک تکنولوژی و یا یک پلتفرم وارد کشور می گردد و ما از آن استفاده می کنیم و با صاحبان آن تکنولوژی و فراورینماینده ابزار در ارتباط هستیم و در بعضی موارد نیز به دلیل تحریم ها با فراورینماینده و صاحبان تکنولوژی در ارتباط نیستیم و رویکرد سلبی مانند فیلترینگ را در پیش می گیریم.

وی افزود: به بیان ساده تر، ما در عمل خیلی مواقع قدرت لازم را حوزه فضای مجازی نداریم و پلتفرم های عظیم از ما حرف شنوی ندارند. همین طور به دلیل عدم وجود پلتفرم های همه گیر داخلی، سرویس و یا خدمات واحدی برای طیف گسترده ای از کسب وکارها برای ارائه خدمات در بستر پلتفرم های بومی وجود ندارد .

آینده حکمرانی فضای مجازی احتیاجمند بومی سازی سرویس ها

این پژوهشگر تاکید نمود: با این وجود ما تا زمانی که سرویس های اصلی و بومی خود و به بیان دیگر سرویس های شبکه ملی اطلاعات را راه اندازی نکنیم نمی توانیم در زمینه حکمرانی در فضای مجازی حرفی برای گفتن داشته باشیم. به همین دلیل در آینده موضوع حکمرانی در فضای مجازی مقوله جدی در کشور نخواهد بود و تنها در حد حرف باقی می ماند.

وی با اشاره به استفاده بیش از 6 سال از شبکه اجتماعی اینستاگرام در کشور و حضور چندین میلیونی کاربران ایرانی در این شبکه، گفت: طی این 6 سال نتوانستیم شبیه به اینستاگرام را در کشور ایجاد کنیم و در پروژه بومی سازی پیغام رسان ها شکست خوردیم. چرا که موضوع تنها تامین زیرساخت های سخت افزاری و شبکه نیست. ظرفیت های متعدد کشور در ایجاد زیرساخت های کلان بومی برای توسعه سرویس های عظیم مانند پیغام رسان ها، مسیریاب ها و شبکه های اجتماعی عظیم دارای نواقص جدی است، حتی در بخش نرم افزار برای مدیریت سرویس های عظیم و پلتفرم های همه جانبه نیز باید بیشتر فعال شویم.

کاشی با بیان اینکه هم اکنون بسیاری از پلتفرم هایی که در کشور مورد استفاده قرار می گیرند توسط شرکت های خارجی توسعه یافته و در ایران تنها فارسی سازی شده اند، گفت: ما در زمینه پیغام رسان ها به عنوان یک سرویس پایه در حوزه زیرساخت های مربوط به فضای ابری (کلاد) و CDN دچار خلا هستیم و یک دیتاسنتر استاندارد با شرایطی که بتوان به صورت همه جانبه احتیاجهای نرم افزاری لایه اکتیو و سخت افزاری یک پلتفرم عظیم را جوابگو باشد، نداریم.

این کارشناس اعلام نمود: حتی از لحاظ نرم افزاری و بعد کاربرپسندی هم سرویس ها و نیز پیغام رسان های بومی ما نتوانستند یک سرویس خوب و کاربرپسند را به صورت کامل به کاربرانی ارائه دهند که از چند سال پیش با تلگرام آشنا بوده و همه احتیاجهایشان را به وسیله این پیغام رسان دریافت می کردند. ذائقه کاربران ایرانی هم اکنون در بسیاری از سرویس ها بسیار به روز بوده و از تکنولوژی های جدید استقبال می نماید. این درحالی است که سرویس های بومی در مدتی که وارد شده اند به دلایل مختلف در جوابگویی به احتیاج کاربران و ذائقه طیف گسترده کاربران حرفه ای ناکام بوده اند.

وی گفت: هم اکنون نیز اگر نتوانیم به سمت توسعه و گسترش پلتفرم های بومی برویم شاید چند سال آینده نتوانیم در این حوزه حکمرانی داشته باشیم. با اخباری که در این حوزه از شرکت های عظیم خارجی به گوش می رسد و پروژه هایی که با مفهوم اینترنت بدون مرز توسط اسپیس ایکس، آمازون و گوگل طراحی شده و نیز سرویس های جدید نسل های آینده تلفن همراه، دیگر رگولیشنی (رگولاتوری) روی اینترنت وجود نخواهد داشت که ما بتوانیم آن را کنترل و یا حکمرانی کنیم.

کاشی افزود: اگرچه این طرح ها همگی برنامه های کلان جهانی در حوزه فناوری هستند که ایجاد هر کدام هزینه بسیار بالایی برای شرکت های فناور جهان خواهد داشت و تا نهایی شدن و تجاری شدن این سرویس ها فرصت باقی است، ولی در صورت وجود این سرویس ها در آینده شاید حرف جدی برای گفتن نداشته باشیم .

خلا قانونی و نبود پیوست مالی در طرح های فضای مجازی

این پژوهشگر با بیان اینکه ما در حوزه حکمرانی فضای مجازی از نگاه اجرای قوانین دارای خلا قانونی هستیم و بسیاری از قوانین ما نارسا بوده و یا به روز نبوده و شرایط فعلی کشور را شامل نمی شوند، گفت: لایه مهمتر از قانون، موضوع نبود پیوست مالی برای پروژه های کلان فضای مجازی است.

وی افزود: برای مثال بودجه اصلی یک سازمان یا ارگانی صرف ساخت موتور جستجوی داخلی می گردد. اما به این توجه نمی گردد که این موتورجستجو چقدر می تواند کاربر ما را از سرویس های دیگر مشابه بی احتیاج کند و تا چه حد سرویس پایدار و به روزی خواهد بود. در اینجا چون به رویکرد مالی طرح توجهی نشده است، این طرح به یک سرویس آزمایشگاهی تبدیل می گردد و زمانی که نمایش تمام می گردد و شرکت مجری هزینه اش را دریافت نموده، دیگر خبری از آن سرویس نیست. در واقع این سرویس خودکفا نمی گردد و تا زمانی که حمایت ها باقی است می تواند فعال باشد و بعد از آن از بین می رود.

این کارشناس فناوری اطلاعات ادامه داد: از سوی دیگر ما در یک سری حوزه ها آنقدر دیر عمل نموده ایم که دیگر قافیه را باخته ایم. مانند پیغام رسان ها؛ اما هم اکنون به عصر پلتفرم ها رسیده ایم و باید برای آن برنامه ریزی کنیم.

وی گفت: در آینده نزدیک دیگر روی گوشی های کاربران تعداد زیادی اپلیکیشن نصب نخواهد شد بلکه گوشی به شیوه ای پلتفرمی تبدیل می گردد. در آینده نزدیک گوشی هایی خواهیم دید که پلتفرم در آنها با سیستم مدیریت گوشی یکسان می گردد و گجت ها داخل آن قرار گرفته و به وسیله اتصال آنها، گوشی تبدیل به یک دستیار هوشمند خواهد شد و به زندگی کاربر، جهت می دهد. در این حالت افراد برای احتیاجهای گوناگون خود اپ های موبایل بسیاری را نصب نمی نمایند و در واقع یک دستیار هوشمند با استفاده از یک موتور هوش مصنوعی و سایر داده های گردآوری شده از رفتار کاربر، به وی هدایت می نماید و خدمات ارائه می دهد.

کاشی با بیان اینکه در آینده نزدیک دیگر احتیاجی به نصب اپلیکیشن های متعدد روی گوشی نیست و یک پلتفرم می تواند تمام کارهای ما را انجام دهد، گفت: این اتفاق خیلی دور نخواهد بود و شاید تا 4 سال آینده محقق گردد؛ هم اکنون نیز می بینیم که بسیاری از شرکت های عظیم جهان با راه اندازی دستیارهای هوشمند به این سمت در حال حرکت هستند.

5 مگاترند آینده فضای مجازی جهان را تغییر می دهد

این پژوهشگر فضای مجازی تاکید نمود: ما نیز اگر می خواهیم جلو بیافتیم و روی این حوزه مسلط باشیم باید از این پس روی فناوری های آینده کار کنیم. به عنوان مثال باید روی هوش مصنوعی، داده کاوی، بیگ دیتا، اینترنت اشیا و بلاکچین تمرکز کنیم.

وی با بیان اینکه 5 مگاترند، آینده فضای مجازی را تغییر خواهند داد گفت: این مگاترندها شامل بیگ دیتا و تحلیل داده، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، زیرساخت های کلاد (CLOUD) و واقعیت اضافه نموده می گردد و سایر ترندها نیز در زیرمجموعه اینها فعال خواهند شد؛ برای مثال در 5G ، اینترنت اشیا بر بستر کلاد قرار می گیرد و شما می توانید یک سری ابزار را هوشمند نموده و به اینترنت متصل کنید. در تلفیق این ترندها شاهد بسیاری سرویس خواهیم بود.

کاشی توضیح داد: برای رویارویی با این پدیده ها باید قوانین مرتبط با حکمرانی نوشته گردد و حتی برای بسیاری از آنها دولت می تواند برنامه های تشویقی اعلام کند تا بخش خصوصی ترغیب به سرمایه گذاری در این حوزه گردد. از سوی دیگر احتیاجمند پیوست مالی برای طرح های کلان فناوری هستیم.

وی گفت: برای مثال شرکت های VOD و شرکت های IPTV در قالب پلتفرم شبکه نمایش خانگی در دوران کرونا در برآوردن احتیاج مردم تا اندازه ای پیروز عمل کردند ؛ عامل پیروزیت این طرح، وجود پیوست مالی در حوزه پلتفرم محتوایی توسط بخش خصوصی بوده است. ما تا چندسال آینده مجبور می شویم در حوزه های مختلف پلتفرم داشته باشیم و اگر در این زمینه ورود نکنیم پلتفرم های خارجی این فضا را می گیرند. همین طور که هم اکنون شبکه اینستاگرام برای بسیاری از کسب و کارهای خانگی، کوچک و حتی متوسط یک کانال مهم بازاریابی دیجیتال و خرید و فروش است و نقش مهمی را در بخش بازاریابی و خرید و فروش اینترنتی به صورت مستقیم و غیر مستقیم ایفا می نماید.

این پژوهشگر فضای مجازی با اشاره به اینکه سیاست فضای مجازی در کشور ما یکسان نیست اما در کشورهای دیگر این سیاست، واحد است، افزود: برای مثال در سایر کشورها زمانی که قرار باشد از بخش خصوصی حمایت گردد سیاست یکسانی در ابعاد قانونی، تسهیلاتی و اجرایی اعمال می گردد. اما در ایران اینگونه نیست و بخش خصوصی حوزه فناوری اطلاعات با بیش از 10 مدل مشکل قانونی و اجرایی روبرو است؛ برای مثال به بخش خصوصی می گویند باید در قالب استارت آپ درخواست تسهیلات کند اما زمانی که شرکت استارت آپی تاسیس می نماید درگیر مالیات، بیمه و تعداد متعددی عوامل قانونی دیگری می گردد که جلوی فعالیت وی را می گیرد. در واقع عده ای جوان کم تجربه در سن کم برای دریافت تسهیلات باید درگیر تاسیس شرکت و مسائل پیرامونی آن شوند و این امر باعث از بین رفتن تمرکز این تیم برای تجاری کردن محصول خود می گردد .

کاشی با بیان اینکه قانون تجارت در کشور ما مربوط به دهه 1330 شمسی است و خلاهای قانونی به راحتی قابل حل نیستند، گفت: چندصدایی های موجود در این بخش می تواند با موضوع مرکز ملی فضای مجازی برطرف شده و این فضا به سمت تک صدایی برود. در همین حال دولت تصدی گری نداشته باشد و ورود بخش خصوصی به این حوزه را با سیاست های تشویقی تسهیل کند.

ارائه تمام امکانات مورد احتیاج شهفرایندان ایرانی در شبکه ملی اطلاعات

این پژوهشگر فضای مجازی با بیان اینکه شبکه ملی اطلاعات مفهومی است که می تواند همه احتیاجهای یک شهفرایند ایرانی را با تمام امکانات در فضای مجازی ارائه دهد، گفت: مشکل ما در این شبکه مشکل فنی و زیرساختی نیست بلکه هم اکنون با مشکل محتوایی و سرویس روبرو هستیم که اگر این موضوع حل گردد، مفهوم این شبکه برای کاربران جا می افتد.

وی با اشاره به اینکه هم اکنون کشورهایی مانند روسیه، چین و حتی آمریکا یک سری سرویس های بومی دارند، تاکید نمود: این شرایط در چندسال اخیر در کشور ما نیز فرایند قابل قبول تری را طی نموده و سرویس های بومی کم کم در حال شکل گیری هستند.

کاشی با تاکید بر اینکه هرجایی که بخش خصوصی با مدلی خودکفا حرکت نموده شاهد پیروزیت های بهتری نسبت به مدل های دولتی هستیم، اعلام نمود: وزارت ارتباطات، معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور و سایر ارگانهای مربوط به این حوزه، باید اولویتهای کشور را به سمت استارت آپ ها ببرند و در حوزه هایی مانند علوم انسانی، مدیریت و حل مسائل بومی در صنعت، که با خلا راهکارهای استارت آپی روبرو هستیم، این بخش بتواند تاثیرگذار باشد. و مانند بسیاری از کشورها، راهکارها و سرویس های استارت آپی در این بخش تسهیلگر حوزه صنعت و کاتالیزور برای حل مسائل متعدد این حوزه در آینده باشد .،مهر